“Creativiteit is atletiek van het brein”
Creatief denken helpt studenten én onderzoekers oplossingen te bedenken voor complexe problemen, nieuwe ideeën te genereren en te innoveren. Maar hoe stimuleer je dat in het onderwijs? We vroegen het aan Anita Cox, van Eureka Research & Consultancy.
door Robert Heeg
Waarom is het belangrijk om creatief denken in te bedden in het onderwijs?
‘Onze wereld verandert steeds sneller. De digitale revolutie is vol op stoom en artificiële intelligentie klopt aan de voordeur, ook bij onderwijs. We leiden onze studenten op voor beroepen, die nu nog niet bestaan. Om hen in staat te stellen in de toekomst te acteren als onafhankelijke professionals, moeten we vaardigheden versterken waarmee ze zelf oplossingen kunnen bedenken voor situaties die we nu nog niet over- en voorzien.
En dat sluit weer aan bij het standaard onderwijsjargon: het ontwikkelen van creatief denken – naast onderzoeksvaardigheden – maakt onderwijs duurzaam en toekomstbestendig, en onze studenten wend- en weerbaar.’
Hoe kun je bij (jonge) mensen creatieve vaardigheden stimuleren? Vroeg beginnen met Lego?
‘In onderwijsland worden creatieve vaardigheden wellicht eerder en vanaf een jonge leeftijd afgeleerd dan gestimuleerd. Bovendien is de onderwijsagenda al overvol en ervaren scholieren en studenten een hoge prestatiedwang, wat steeds vaker leidt tot mentale problemen. In mijn ideale wereld wordt er systematisch en consequent vanaf de basisschool tot het hbo/academische onderwijs – maar ook bij werkgevers – wekelijks ruimte ingebouwd voor verveling, of beter: mindfulness. Dat is goed voor de innerlijke rust en de creativiteit, dus twee vliegen in een klap. Even niets doen, het hoofd leeg maken, geen prikkels van buiten toelaten, mobieltje uit, een beetje dagdromen… Dan doen de hersenen vanzelf hun werk en ploppen de nieuwe
ideeën op als popcorn. Binnen onderwijs zou je de eigen ideeën van scholieren en studenten dan per semester als uitgangspunt kunnen nemen – motivatie – om verder te verdiepen, verrijken en te helpen realiseren. Want: creatief denken kun je trainen als een spier, creativiteit is atletiek van het brein.’
Creatief denken wordt niet altijd in verband gebracht met marktonderzoek. Het vak staat eerder bekend om ‘droge’ data. Hoe belangrijk kan creatief denken zijn in onderzoek?
‘De onderzoeksopzet wordt soms wel direct aan creativiteit gerelateerd, zoals etnografisch bij kwalitatief onderzoek. Bij data kun je ook aan creativiteit kunnen denken qua alternatieve databronnen of ongestructureerde data, en natuurlijk de combinatie van verschillende methoden bij triangulatie. Creativiteit is dan ook een breed containerbegrip; het gaat van het vinden van een nieuwe probleemoplossing tot scheppend vermogen en artisticiteit. Zelf zit ik op een door Kahneman geïnspireerde denkrichting: (markt-)onderzoek is meer gebaseerd op het bewuste, rationele systeem 2, terwijl creativiteit primair gebaseerd is op systeem 1 als een meer intuïtieve manier van onderzoek via het onbewuste, onze zintuigen en handen. Ik denk dat beide benaderingen elkaar aanvullen en verder brengen. Juist bij (markt-)onderzoek moet je om het probleem heen kunnen lopen, verschillende invalshoeken kunnen zien en combineren op een abstracter niveau. Want dan vind je vaak de oplossing die waarde ontsluit of toevoegt.’
Over Anita Cox
Anita Cox is onderzoeker en oprichter van Eureka Research & Consultancy. Ze is MOA Qualified Insights Professional, NIMA Qualified Lecturer aan de Hogeschool Utrecht. Cox studeerde Culturele Filosofie en Massacommunicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Ze werkte als moderator bij Psyma, en als client servicemanager en insights director bij Ipsos (toen nog Synovate). Op Marketingfacts schreef zij diverse blogs over creativiteit. Haar eigen creativiteit kan zij kwijt bij kunstRUIM.