Neurowetenschapper Roeland Dietvorst over intuïtie, misleiding en de kracht van open blijven denken
Mensen denken dat data beslissingen stuurt, maar vaak is het ons brein dat allang heeft gekozen voordat de analyse begint. Tijdens het Data & Analytics Congres 2025 (DAC) liet neurowetenschapper Roeland Dietvorst zien hoe snel we onszelf kunnen misleiden, zelfs als de cijfers iets anders laten zien. Van instinctieve oordelen tot hardnekkige patronen die teams blind maken, de voorbeelden waren helder en confronterend.
In dit interview laat hij zien waarom intuïtie soms slimmer is dan we durven toegeven, wanneer het ons juist in de problemen brengt en wat professionals moeten doen om scherper te blijven.
Centrale vraag: Hoe kunnen professionals betere beslissingen nemen door hun eigen denkpatronen te herkennen?
Het brein kiest liever een fout patroon dan geen patroon
Dietvorst verwijst naar het bekende experiment waarin een duif een willekeurige beloning koppelde aan een zelfbedacht ritueel. De duif wist niet dat in de hokjes naast hem andere duiven tegelijk getest werden, die ieder hun eigen beweging aan het voer koppelden. Een vleugelklap. Een draai. Een hupje. Het oogt komisch, maar volgens Dietvorst werkt het menselijk brein op dezelfde manier. We creëren patronen die toevallig lijken te kloppen en houden daar vervolgens hardnekkig aan vast.
“Ook wij bouwen onze eigen processen en overtuigingen op basis van ervaringen die soms toeval zijn. Hoe meer moeite we ergens in stoppen, hoe moeilijker het wordt om ermee te stoppen.”
Hij wijst naar denkfouten zoals het IKEA-effect en de neiging om te blijven investeren in projecten die eigenlijk allang hadden moeten stoppen. Het brein houdt vast aan wat vertrouwd voelt, zelfs als de data het tegendeel laat zien.
Oordelen binnen milliseconden
Een ander voorbeeld dat hij tijdens DAC liet zien, is de simpele test waarbij mensen moeten kiezen wie van twee onbekenden het meest competent lijkt. Wereldwijd komt hetzelfde gezicht bovendrijven, vaak met dezelfde uitkomst als echte verkiezingen.
“Ons sociale brein is razendsnel. Het beoordeelt intenties en betrouwbaarheid binnen fracties van een seconde. Dat gaat sneller dan ons bewuste denken.”
Volgens Dietvorst werken deze automatische oordelen door in hoe teams data interpreteren. Daarom is diversiteit in denkwijze van grote waarde. “Teams die op elkaar lijken, maken sneller dezelfde fout. Verschillende perspectieven helpen om blinde vlekken te doorbreken.”
Wat neurodata kan onthullen
Dietvorst onderzoekt onder andere hersenactiviteit via EEG voor snelle reacties, fMRI voor diepere motivatieprocessen en eye-tracking voor aandacht. Volgens hem wordt dit vooral waardevol wanneer organisaties gedrag willen voorspellen in complexe situaties.
“Reguliere data laat zien wat mensen zeggen of doen. Het brein laat zien wat mensen voelen en waar ze echt op gaan reageren.”
Hij noemt een studie met professionele investeerders als voorbeeld. “Hun bewuste keuzes voorspelden de markt minder goed dan hun hersenactiviteit. Het brein wist het eerder dan zijzelf.”
Een simpele methode voor betere keuzes
Dietvorst geeft teams graag iets praktisch mee. Zijn advies: laat iedereen vooraf een mening opschrijven voordat de meeting begint.
“De eerste spreker bepaalt anders meteen de richting. Als iedereen los van elkaar nadenkt, krijg je meer ideeën en betere argumenten. Je haalt dan veel meer uit de intelligentie die in het team aanwezig is.”
De toekomst van neuro en AI
Neurowetenschap en kunstmatige intelligentie versterken elkaar steeds sneller. AI helpt hersendata veel preciezer te interpreteren en neurowetenschap inspireert hoe nieuwe modellen worden gebouwd. Volgens Dietvorst staan we aan het begin van systemen die verder gaan dan menselijk denken. “Het gaat sneller dan velen verwachten,” voegt hij toe.
Slot
Wie betere beslissingen wil nemen, moet beginnen bij zichzelf. Het brein zoekt patronen, zelfs als ze niet kloppen. De kunst is om dat te herkennen en toch open te blijven denken.
