Vanaf 1 januari 2024 is het gebruik van mobiele telefoons niet meer toegestaan op middelbare scholen. De apparaten zouden afleiden en ervoor zorgen dat leerlingen slechter presteren. Wat zegt onderzoek hierover?
door Robert Heeg
Steeds meer rapporten wijzen erop dat mobiele telefoons in de les nadelige gevolgen hebben. Leerlingen zouden zich minder goed kunnen concentreren met als gevolg: slechtere prestaties. Het niet-educatief gebruik van mobiele telefoons, tablets en smartwatches is daarom vanaf 2024 niet meer toegestaan in de klas.
Verslaafd
Hoe groot het probleem is, drukken diverse onderzoeken in cijfers uit. Een recente studie van de Amerikaanse non-profit Common Sense Media laat zien dat de helft van alle 11- tot 17-jarigen minimaal 237 berichten per dag krijgen. Er zijn er die bijna 5000 notificaties in 24 uur ontvangen! In een Kennisrotonde-rapport staat dat één op de drie leerlingen bijna de hele dag onlinecontact heeft met anderen. Vijf procent vertoont kenmerken van verslaving.
Tegengeluiden zijn er ook. Enkele jaren geleden promoveerde Niklas Johannes aan de Radboud Universiteit op onderzoek naar de invloed van de apparaten. Hij vond geen enkel bewijs dat de smartphone ons dom houdt en ongeconcentreerd maakt. In een interview met het AD zei Johannes: ‘Wat we wel weten is dat ons concentratievermogen beperkt is. Het is waarschijnlijk dat iemand naar zijn telefoon grijpt als zijn concentratie minder wordt. Het is alleen de vraag of dat slecht is.’
IQ omlaag
De dissertatie van Johannes verbaasde Ruud Thelosen van Fontys Hogeschool Bedrijfsmanagement, Educatie en Techniek. Volgens de docent worden leerlingen dommer van smartphones. Dagelijks ziet en ervaart hij de enorme impact die digitale hulpmiddelen zoals laptop en smartphone op het hoger onderwijs hebben. Zijn conclusie: ‘Het veelvuldig en kortstondig afgeleid worden door digitale middelen zorgt ervoor dat de leertijd en het leervermogen afnemen.’
Hij verwijst naar onderzoek van de OESO, de zogenaamde Pisa-test, waaruit blijkt dat leesvaardigheid en taalinzicht van Nederlandse scholieren flink gezakt zijn vergeleken met andere landen. Ook het boek Digitale Dementie (Hoe wij ons verstand kapotmaken), van de Duitse hersenonderzoeker en psychiater Manfred Spitzer, is veelzeggend. Gebaseerd op 400 verschillende wetenschappelijke onderzoeken, constateerde Spitzer al in 2013 dat het IQ is gedaald door het gebruik van digitale media. Thelosen pleit daarom voor een meta-analyse over alle relevante onderzoeken over de gevolgen van smartphonegebruik.
In de kluis
Het smartphoneverbod in de klas, dat op 1 januari 2024 wordt ingevoerd, moet een einde maken aan alle digitale verlokkingen en social seductie. Het gebruik van mobieltjes is dan niet meer toegestaan op middelbare scholen, en vanaf het nieuwe schooljaar (2024-2025) ook niet meer op basisscholen en in het (voortgezet) speciaal (basis)onderwijs. Dat moet positieve gevolgen hebben voor latere leerprestaties. Toen enkele jaren geleden het vmbo bij Wiel Hoppener een voorschot nam op het telefoonverbod zei een leerling tegen RTL Nieuws: ‘Op mijn middelbare school was de regel: thuis of in je kluis. Ik merk dat ik er nu op het hbo zoveel voordeel van heb dat ik niet standaard mijn telefoon pak. Je bent geconcentreerd op één ding en dat is school.’
Dat concludeerde ook docent en neuropsycholoog Andrieke Thissen. Zij deed bij Hogeschool Saxion onderzoek onder 88 eerstejaars studenten Toegepaste Psychologie. De studenten moesten gedurende acht weken tijdens de les hun telefoon opbergen in een tas. Na afloop vond 70 procent het een nuttig initiatief. Zij zeiden meer aandacht te hebben voor de docent en de lesstof, waren minder afgeleid, dachten niet aan hun telefoon, en ervaarden meer rust in de klas.